Diễn biến sự kiện:

Khởi nghĩa Phan Bá Vành là cuộc khởi nghĩa nông dân ở Sơn Nam Hạ thời vua Minh Mạng, nhà Nguyễn nhằm chống lại đường lối cai trị của nhà Nguyễn ở nửa đầu thế kỷ 19 trong lịch sử Việt Nam. Vào thời vua Minh Mạng, ruộng đất tư tập trung gần 90%, trong một số đất trong tay địa chủ lớn có từ 5 đến 50 mẫu /điền chủ. Đại đa số nông dân nghèo không có ruộng đất, và cũng không có, hoặc có rất ít công điền quân cấp, lại bị tai họa bão lũ, đói kém triền miên, dẫn đến tình cảnh làng xã tiêu điều, dân nghèo tha phương cầu thực. Chế độ thống trị chuyên chế nặng nề. Bất mãn vì đường lối cai trị của nhà Nguyễn, khoảng năm 1821, Phan Bá Vành tập hợp dân nghèo khổ vùng Nam Định, Thái Bình (tức vùng Sơn Nam Hạ cũ) nổi dậy chống triều đình nhà Nguyễn.

Cuối năm 1825, từ đại bản doanh tại thôn Phú Nhai, thuộc làng Trà Lũ ông chỉ huy đánh đồn Trà Lí, giết Trấn thủ Lê Mậu Các, Đặng Đình Miễn, Nguyễn Trung Diễn. Tiếp đó, ông đánh tan quân của Thống chế Trương Phúc Đăng.

Đến năm 1827, quân triều do Phạm Văn Lí, Nguyễn Công Trứ, Nguyễn Văn Phong bao vây Trà Lũ. Ông bị bắt giết trong khoảng tháng 3-1827, các làng Minh Giám, Trà Lũ bị tàn phá.